Samen bouwen aan lokaal voedselbeleid – Impressie Voedselkaravaan in Amsterdam

Samen met diverse lokale initiatieven organiseerde De Voedselkaravaan het We Feed the City festival op 23 en 24 juni in het Tropeninstituut in Amsterdam.  De specifieke aanbevelingen die daaruit kwamen werden aan het eind van de dag gepresenteerd aan de gemeente.

De Voedselkaravaan 2018 brengt duurzame en eerlijke voedselinitiatieven voor het voetlicht en haalt aanbevelingen op voor beter beleid, praktijk en onderzoek. Na Den Haag en Dordrecht leverde deze aanpak ook in Amsterdam een dynamisch geheel op. Naast een kleurrijke voedselmarkt, een ‘Food Safari’ in de aangrenzende Indische Buurt en een gevarieerd filmprogramma, kwamen mensen bij elkaar in een serie workshops onder de titel ‘Samen bouwen aan een Amsterdams voedselbeleid’.

Video: Een impressie van de dag, met hoogleraar Han Wiskerke en een indruk van succesvolle nieuwe voedselinitiatieven rond Amsterdam.

Na de aftrap door Arnold van de Valk (Food Council MRA), Henk Renting (Voedsel Anders), Anne Luz Pijnenburg (Slow Food Youth Network Amsterdam) en Sebastiaan Aalst (Van Amsterdamse Bodem) ging hoogleraar Rurale Sociologie Han Wiskerke in op het belang van en de kansen voor lokaal voedselbeleid. Het nieuwe college in Amsterdam zette in haar akkoord dat ‘stadslandbouw wordt bevorderd’ en dat ‘de huidige voedselstrategie een vervolg krijgt’. Om dat verder concreet te maken, werkten bewoners, boeren en ondernemers in interactieve workshops aan praktische voorstellen en concrete aanbevelingen over vier centrale aandachtspunten voor lokaal voedselbeleid in Amsterdam:

  1. Ruimte voor stadslandbouw en eetbaar groen
  2. De grazende stad: hoe bepaalt de voedselomgeving wat we eten?
  3. Versterken en opschalen van korte ketens van boer naar consument
  4. Eerlijke handel van Amsterdam met de wereld

De interactieve sessies resulteerden in een veelheid aan creatieve en constructieve ideeën voor het versterken van voedselbeleid in Amsterdam en de omringende regio. Deze bouwstenen werden aan het eind van de dag gepresenteerd aan Mara van der Kleij, projectleider duurzaamheid bij de gemeente Amsterdam, als inbreng voor de uitwerking van het voedselbeleid van het nieuw aangetreden college van B&W.

Overhandiging van aanbevelingen aan Maja van der Kleij van de gemeente Amsterdam door Tjerk Dalhuisen van Voedsel Anders

Hier volgen de voornaamste aanbevelingen:

1. Ruimte voor Stadslandbouw en Eetbaar Groen

Nieuwe groene en duurzame visie op ruimtelijke ordening

  • Maak stadslandbouw tot categorie in de bestemmingsplannen om dit grondgebruik te kunnen beschermen en stimuleren.
  • Overweeg een minimum percentage voor deze categorie per (nieuw) bestemmingsplan of per wijk, met name voor publieke gronden en voor voedselproductie, beleving, educatie, recreatie, opvangen fijnstof, koolstofopslag in de bodem en waterberging.
  • Put inspiratie uit mooie voorbeelden van elders: de huertas (stadstuinen) in beschermde landbouw-parken rond Barcelona en Valencia, en projecten in Detroit en New York, Eetbaar groen in Groningen en diverse Duitse steden, bottom-up ontwikkeling van stadslandbouw in Oosterwold, Almere.
  • Geef buurtplannen ruimte om publieke grond voor stadslandbouw te gebruiken
  • Schep voorwaarden maar ga niet sturen of proberen het ambtelijk en van bovenaf te regelen.
  • Ontwerp een groene schoolplein-beleid.

Concrete plannen voor stadslandbouw in en rond Amsterdam

  • Maak een kaart van goede vruchtbare grond in Amsterdam. Stel voorafgaand aan bouwplannen een bodemcheck verplicht: is grond goed geschikt voor biologische landbouw, dan label ‘geen bebouwing gewenst’. Koester schaarse vruchtbare grond als je daadwerkelijk lokale voedselproductie mogelijk wilt maken.
  • Faciliteer startende landbouwinitiatieven, niet per se met geld maar wel met stimulerende regelgeving en het beschikbaar houden van gronden.
  • Durf de ruimte te geven om te experimenteren (bijv. in de Lutkemeerpolder) en geef de kans aan coöperatieve stadslandbouw. Zet de 43 hectare waar de gemeente mede eigenaar van is in voor stadslandbouw en niet als bedrijventerrein voor Schiphol.
Discussie tijdens een van de workshops

2. De grazende stad –hoe bepaalt onze omgeving wat wij eten?

Betrek ondernemers bij gezonder maken voedselomgeving

  • Maak het zo makkelijk mogelijk voor ondernemers om hun aanbod gezonder te maken. Geef zoveel mogelijk praktische tips en voorbeelden hoe ze dit aan kunnen pakken, bijvoorbeeld vanuit de Aanpak Gezond Gewicht en maak duidelijk dat een gezonder aanbod ook kan helpen om een nieuwe doelgroep te binden.
  • Laat ondernemers zien aan welke gezonde producten behoefte is in de buurt, door kleinschalig marktonderzoek te doen en dat actief te delen.
  • Zorg dat ondernemers ervaringen uit kunnen wisselen en betrek ook ondernemersnetwerken en organisaties zoals MKB Amsterdam.
  • Beloon ondernemers die goed bezig zijn, bijvoorbeeld door een prijs toe te kennen aan goede voorbeelden.

Betrek buurtbewoners bij gezonder maken voedselomgeving

  • Begin met workshops, verspreid recepten en eettips op plekken waar van nature al veel buurtbewoners samenkomen.
  • Houd rekening met grote verschillen in kennis en behoeften tussen hoger- en lager opgeleiden.
  • Maak gebruik van peer-educatie, zodat mensen op basis van gelijkwaardigheid worden betrokken bij het belang van en werken aan een gezonde voedselomgeving.
  • Zet rolmodellen in die laten zien dat gezond gedrag niet moeilijk of vervelend is, maar je kan helpen om je fit te voelen en actief te zijn.
  • Betrek bewoners bij initiatieven zoals een publieksverkiezing voor ‘de gezondste ondernemer van het jaar’, zodat ze merken dat ze invloed kunnen hebben op het aanbod in hun omgeving.
  • Organiseer activiteiten waarbij je laat zien dat gezond niet saai of ingewikkeld is, maar ook leuk en gezellig kan zijn. Bijvoorbeeld door een gezond feestmaal te bereiden met ondernemers uit de buurt. 
De food market tijdens de Voedselkaravaan/ We Feed the City

3. Versterken en opschalen van korte ketens van boer naar consument 

Versterk lokale korte ketens, o.a. door publieke inkoop

  • Overheid be the change: zet stappen in zelf duurzaam en lokaal publiek inkopen, geef het goede voorbeeld en werk daarin samen met inwoners
  • Breng beter in kaart wat er al gebeurt en in gang is gezet op het vlak van lokale voedselproductie en korte ketens. Verzamel ook data die nodig is om te beoordelen welke veranderingen nodig zijn, bijvoorbeeld met betrekking tot voedselkilometers, gezondheid, logistiek, verdienmodellen, etc.
  • Maak gebruik van methoden als ‘serious games’ om jongeren te betrekken en om inzicht te krijgen in wat systeemverandering betekent voor verschillende schakels in de keten.

Samenwerking tussen initiatieven

  • Faciliteer samenwerking tussen verschillende bestaande initiatieven voor lokaal voedsel en korte ketens in en om de stad. O.a. op het vlak van kennisuitwisseling, bundelen vraag en afstemmen aanbod, delen van informatie over markten.
  • Bied ondersteuning aan door een aanspreekpersoon vanuit de gemeente zonder commercieel belang voor verdere professionalisering, capacity building en leren van succesvolle concepten.

Inclusiviteit in stedelijke voedselproductie

  • Betrek groepen die vaak ‘buiten de boot vallen’, zoals vluchtelingen, ouderen, kansarme jongeren, gedetineerden, beter bij initiatieven voor het versterken van lokale voedselketens. Dit kan bijvoorbeeld door strategieën die stadslandbouw combineren met educatie. Sociaal inclusieve projecten dragen bij tot meer sociale cohesie en een gezonde stad.
  • Ontwikkel hiervoor een integrale visie op de maatschappelijke rol van voedsel, waarbij verschillende sociale domeinen en waarden worden betrokken, alsmede een strategie met bijbehorende middelen.
  • Bouw voort op en leer van succesvolle ervaringen, organisatievormen en verdienmodellen van initiatieven elders in Nederland en daarbuiten, bijv. Food for Good in Utrecht.

4. Eerlijke handel van Amsterdam met de wereld

  • Zorg dat boeren zowel in Nederland als daarbuiten een kostendekkende, stabiele prijs krijgen door een eerlijk inkoopbeleid in te voeren.
  • Draag bij aan het verduurzamen van de productieketens door de duurzame beleidsdoelen voor de Haven van Amsterdam uit te werken in concrete maatregelen.

Tijdens het festival werd ook de We Feed The City film challenge gelanceerd, waarbij mensen uit de stad en regio worden uitgedaagd filmpjes te maken rond circulariteit, logistiek, foodscapes, gezondheid, toerisme en citizen science. Ter inspiratie werd dit mooie filmpje over Stadstuinderijen in Amsterdam vertoond.

 

De aanbevelingen worden als uitwerking toegevoegd aan eerder gedane voorstellen door Van Amsterdamse Bodem in het plan ‘Verder met Voedsel in Amsterdam’ en de tien suggesties voor een duurzaam voedselbeleid van Voedsel Anders aan nieuwe gemeentebesturen.

Janneke, Henk, Isabelle en Tjerk van Voedsel Anders tijdens de Voedselkaravaan in Amsterdam

Het moge duidelijk zijn: we staan aan het begin van een fundamentele voedseltransitie. Steden en provincies spelen daarin een belangrijke rol, zoals ook de City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda en het internationale Milan Urban Food Policy Pact laten zien. Nederland kan en hoeft de wereld niet te voeden. Maar Nederland kan wel haar eigen bevolking voeden op een gezonde en verantwoorde manier, en eraan bijdragen dat mensen in de meeste andere plekken in de wereld dat ook kunnen. Steden en provincies kunnen deze transitie in belangrijke mate stimuleren met een ambitieus voedselbeleid. Deze innovatie en vernieuwing kunnen bijdragen aan de overgang van een voedselsysteem dat sterk afhankelijk is van fossiele brandstof en externe inputs naar een duurzaam en veerkrachtig regionaal voedselsysteem.

De aanbevelingen voor Amsterdams Voedselbeleid zijn aangeboden aan het College van B&W van Amsterdam.